Wojtek z Roztoki. : września 2023

sobota, 30 września 2023

Jazowsko

– wieś w powiecie nowosądeckim, w gminie Łącko,

( 8 km na pd.-wsch.od Łącka, ok.12 km na zach od Starego Sącza )

na wys.ok 330 m n p m ,nad Dunajcem,

poniżej przełomu rzeki, która przewija się pomiędzy masywem Lubania

i lesistym pasem Radziejowej

Największa po Łącku wieś w gminie ( 1,7 tyś. mieszkańców)

Powierzchnia - 7,87 km²

W skład wsi Jazowsko administracyjnie wchodzi 39 części, m.in.:

Zawieśnia, Ptaszniki, Migostów, Dołki, Gruszów, Chałupina, Sopatówka

, Potoki, Stece, Za Górką, Nowakówka, Za Cmentarzem,

Obłazy, Krawędy, Bielówka Niżna, Leonówka, Bielówka Wyżna, Podgwizdówka,

Pasternik, Turchałówka.

*********

Nazwa wsi wywodzi się od jazu zapory, stawianej w poprzek rzeki dla zatrzymania

i odłowienia przepływających łososi.

Połów tej cennej ryby zastrzeżony był dla dworu

Jaz istniał jeszcze w XVIII w. niszczyły go powodzie lub on sam powodował

groźne rozlewiska wód po okolicznych polach.

Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Jazowszko wymienia

w latach (1470–1480) Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis

*********

Nieformalny herb Jazowska (od 2019 r)

Srebrne lilie i błękitne pole tarczy nawiązuje do wezwania miejscowego

kościoła parafialnego - Narodzenia NMP z XVIII w.

Podkowa ze złotym krzyżem - nawiązuje do najstarszego (1286) znanego

herbu szlacheckiego z tego terenu -Pobóg

( Mściwój i Piotr, synowie Mirosława, herbu Pobóg. )

****

Jazowsko zaczęło istnieć ok. poł. XIII w (1225)

Pierwszy dokument wspominającym wsi pochodzi z 1310 r.,

Prowadzono tu gospodarkę rolną, leśną, rybacką i flisacką.

Wieś stanowiła od średniowiecza własność rycerską,potem szlachecką,

z pocz. XVII w dostał się w ręce magnackie

rodu Lubomirskich, następnie Sanguszków i Tyszkiewiczów

W skład klucza dóbr jazowskich poza Jazowskiem wchodziły wsie Gruszów, Obidza,

Brzyna i kilka okolicznych małych przysiółków

Od 1770 r - 1918 w zaborze austriackim (Galicja)

Jasowsko -w cyrkule sądeckim

1855 - w powiecie starosądeckim

od 1867 -w powiecie nowosądeckim

gmina Jazowsko z Gruszowem

Obszar dworski (1136 mórg austriackich) z młynem,

gorzelnią i tartakiem parowym

Jazowsko mapa z 1855 r

1875 -zakup dóbr jazowskich przez żydowską spółkę

„Ader et Robinson "

W 1894 r Michał Ader. uruchomił fabrykę mebli giętych

, gdzie produkowano towary na eksport.

W trakcie wojny Niemcy przejęli fabrykę, a jej produkcję przestawili

na potrzeby wojskowe.

Została spalona przez partyzantów radzieckich w grudniu 1944 r.

Dla robotników Ader zbudował osiedle mieszkalne „Opiłówka (Opijówka)

******

Od 1920 w woj. krakowskim

W okresie międzywojennym i zaraz po II wojnie światowej planowano budowę

zapory wodnej Brzyna–Jazowsko, stanowiącej element tzw. „kaskady Dunajca”

Na wstrzymanie decyzji o budowie wpłyną argument o konieczności utrzymania

w rejonie Łącka stabilnego klimatu,niezbędnego dla zagłębia owocowego .

Od 1934 w gminie zbiorowej Łącko

1939-1945 okupacja niemiecka (GG)

1949- propozycja utworzenia gminy Jazowsko (Jazowsko, Brzyna,Obidza, Kadcza)

1954 -1972 Gromada Jazowsko (Jazowsko,Brzyna,Obida i Kadcza)

1975 -1989 w woj. nowosądeckim

1.I.1999 - w woj. małopolskim

w powiecie nowosądeckim ,gmina Łącko

**********

Znaczki pocztowe

Jazowsko obsługiwała stacja pocztowa z Łącka ( powstała w 1853)

Placówka pocztowa w Jazowsku powstała w 1891 r

Obecnie.- wieś obywa się bez placówki pocztowej

*****

Znaczki Austrii

1.VI. 1850- 20.I.1919

Znaczek z ces. Franciszkiem Józefem

skasowany w Łącku

*******

Znaczki Polski

styczeń 1919-1939, od 1945

********

Łosoś -ryba której odłów (jaz) dał nazwę

miejscowości

*****

Znaczki okupacyjne niemieckie (GG )

XII. 1939 - I.1945

. *********

poniedziałek, 25 września 2023

Przyczółek bratysławski

Przyczółek bratysławski

słow. Bratislavské predmostie,

węg. Pozsonyi hídfő

niem. Pressburger (Bratislavaer) Brückenkopf

dawna potoczna nazwa jedynej części Słowacji (wcześniej – Czechosłowacji)

położonej na południe od Dunaju. W całości leży w granicach Bratysławy

Przyczółek bratysławski powstał w wyniku rozbioru Królestwa Węgier na mocy

traktatu w Trianon.

14 sierpnia 1919 wojsko czechosłowackie zajęło leżącą na południowym

brzegu Dunaju, naprzeciwko Bratysławy, wieś Petržalka

(węg. Pozsonyligetfalu, niem. Engerau).

Na żądanie delegacji czechosłowackiej na konferencji pokojowej w Wersalu przyznano

ten teren Czechosłowacji.

Powodem było to, że mieszkańcy Bratysławy mieli tu ogrody, pola uprawne i letniska.

Przed przyłączeniem do Czechosłowacji teren ten należał do komitatu Pozsony

Po rozbiorze Czechosłowacji 10.X. 1938 Petržalka (wraz z Devínem po drugiej

stronie Dunaju) została przyłączona do Niemiec

. W maju 1945 powróciła do odtworzonej Czechosłowacji.

Na konferencji pokojowej w Paryżu delegacja czechosłowacka ze względów

strategicznych żądała powiększenia przyczółka o kolejnych

pięć wsi: Rusovce , Jarovce , Čunovo , Rajka i Bezenye

z węgierskiego komitatu Moson.

Pokój paryski z 10 lutego 1947 przyznał Czechosłowacji trzy pierwsze miejscowości

i pozostawił dwie ostatnie przy Węgrzech.

Po wejściu pokoju paryskiego w życie 15 października 1947

przyczółek bratysławski powiększono w ten sposób o 65 km²

, do dzisiejszych 94 km²

. W 1946 włączono do Bratysławy Petržalkę, a w 1972 Jarovce, Rusovce i Čunovo.

Obecnie przyczółek bratysławski stanowi powiat Bratysława V,

dzielący się na cztery dzielnice: Petržalka, Jarovce, Rusovce i Čunovo.

*****

Dzielnica Petržalka

Bratislava – mestská časť Petržalka

Największa dzielnica mieszkaniowa, leży na prawym brzegu Dunaju

Herb dzielnicy

od 16.II.1993 r

nawiązuje do pieczęci z 1832 r

Herb symbolizuje założony tu w 1776 r park

na dotychczasowych terenach myśliwskich.

Jest to jeden z najstarszych parków w Europie.

****

Poprzednia wersja herbu

*****

Flaga dzielnicy

********

Pierwsza wzmianka pochodzi z 1225 – osada zwana Flantschendorf

Na przełomie średniowiecza i renesansu – pojawiła się po raz pierwszy niemiecka

nazwa Engerau, występująca także jako Ungarau (w wolnym tłumaczeniu

„węgierska wieś”) .

Węgierskie nazwy zaczęły występować dopiero w XIX wieku – w 1863 Ligetfalva,

przekształcone później na Ligetfalu (stosowane także z przedrostkiem Pozsony-).

W 1891 miejscowość poprzez Most Franciszka Józefa (obecnie Stary Most) zyskała połączenie

z Bratysławą i Szombathely, a tuż przed I wojną światową z Wiedniem dzięki Pressburger Bahn.

15.VIII.1919- X,1938 w Czechosłowacji

10.X.1939 -IV.1945 włączenie do Niemiec

W kwietniu 1945 Armia Czerwona zajęła Petrzalkę i ta ponownie znalazła

się w Czechosłowacji,

a 1.IV.1946 stała się jedną z dzielnic Bratysławy.

*******

Dzielnica Jarovce

Bratislava – mestská časť Jarovce

dzielnica Bratysławy położona w południowej części miasta

11 km od centrum Bratysławy

Powierzchnia-21,342 km²

Herb dzielnicy

od 1994.

Flaga dzielnicy

Osadę założyli Chorwaci, uciekający w XVI przed Turkami ze swoich ojczystych stron

i przesiedlani w okolice Bratysławy przez swoich panów.

Miejscowość nazwali Chorvatska Ves – Horváth falu.

Stąd wzięły się także nazwy niemieckie (Kroatisch-Jarendorf, Kroatisch-Jándorf

. W XVIII wieku obok społeczności chorwackiej pojawili się Niemcy i Węgrzy

Na Węgrzech Jarovce leżały w komitacie Moson (niem. Wieselburg),

po reformie administracyjnej w 1925 w komitacie Győr-Moson-Pozsony,

a w latach 1945–1947 – Győr-Moson.

W 1947 po paryskim traktacie pokojowym przyłączono je do Czechosłowacji

wraz z sąsiednimi wsiami Rusovce (Oroszvár) i Čunnovo

W latach 1947–1950 Jarovce należały administracyjnie do Rusovców,

a od 1950 jako samodzielna wieś do powiatu Bratislava-vidiek.

W 1972 -włączono je w granice Bratysławy.

^******

^{Dzielnica Rusovce}

Bratislava – mestská časť Rusovce

dzielnica Bratysławy położona na prawym brzegu Dunaju

12 km od centrum Bratysławy

Powierzchnia- 25,56 km²

Herb dzielnicy

od 4 .VI.1998 r

Herb nawiązuje do herbu ostatnich właścicieli (w l.1906-1945)
neogotyckiego pałacu w Rusovcach - rodziny Elmera i Stefanii Lónyay

( Elemér Ödön Lónyay de Nagy-Lónya i Vásáros-Namény)

Flaga dzielnicy

Pierwsza pisana wzmianka 1208 r

Nazwa pochodzi od średniowiecznego zamku, który istniał od XIII w

w miejscu dawnej Gerulaty. rzymskiej osady z I w n .e

. Później ustaliły się nazwy Oroszvár, Karlburg i Rosvar.

W 1925 Rusovce włączono do nowo utworzonego komitatu

Győr-Moson-Pozsony,

a w latach 1945–1947 leżały w komitacie Győr-Moson.

Od 1 stycznia 1972 zostały włączone w granice administracyjne Bratysławy –

obecnie znajdują się w powiecie Bratysława V.

******

Dzielnica Čunovo

Bratislava - mestská časť Čunovo

Położona na prawym brzegu Dunaju

18 km od centrum Bratysławy

Znajduje się tuż przy granicy węgierskiej i austriackiej,

oraz w pobliżu zbiornika wodnego Gabčíkovo (Vodné dielo Gabčíkovo).

Powierzchnia -18,6 km²

Herb dzielnicy

od 1994.

Nawiązuje do pieczęci z 1689 r

***

Po raz pierwszy wzmiankowane w 1232 r - Chun

Była miejscowością na granicy pomiędzy Dolnymi a Górnymi Węgrami

W XVI wieku we wsi osiedlili się Chorwaci

Miejscowy majątek w 1905 kupił hrabia Elemér Lónay (1863-1945)

drugi małżonek arcyksiężnej Stefanii Koburg (1864-1945)

Od 1972 Čunovo jest jedną z dzielnic stolicy Słowacji,

najbardziej wysuniętą na południe

*********

Znaczki pocztowe

Znaczki Austrii

1850-1871

*******

Znaczki Węgier

1871-1946

Zn. skasowane w Oroszvár (Rusovce)

Rajka

******

Znaczki Czechosłowacji

1919-1938,1945-1992

Znaczki czechosłowackie skasowane węgierskim datownikiem

*****

Znaczki Niemiec

X.1938- V.1945

Engerau an der Donau

******

Znaczki Słowacji

od 1993 r

Zapora i elektrownia na Dunaju, na granicy węgiersko-słowackiej

W 1993 stopień wodny pod nazwą Gabčíkovo/Čunovo został ukończony.

******