Ada-Kaleh

 

                     Nieistniejąca dziś mała wyspa rzeczna na Dunaju, w Żelaznej Bramie,

                                    3 km na wschód od rumuńskiego miasta Orszowa. 

                               (300 m od brzegu rumuńskiego i 400 m od serbskiego)                         

                             Długość wyspy wynosiła 1,75 km, szerokość – 0,4–0,5 km, 

                                       wysokość – 48 m n.p.m.  

                                                    Powierzchnia -  0,8 km² 

                                      

                                        W  historii  wyspa nosiła wiele  nazw.

                              Nazwę  Ada kale - Wyspa-Twierdza -   zawdzięcza                                          

                          austriackiej twierdzy zbudowanej  na wyspie w XVIII w

                                                     

                       

                                                                      *****

               Wraz z sąsiadującymi terenami Bałkanów wyspa znalazła się w XV w. (1430 r)

                               w granicach imperium osmańskiego. (Vidin Sancağı)

 

              Podczas wojen austriacko-tureckich wyspa wielokrotnie zmieniała właścicieli

             W 1689, podczas V wojny austriacko-tureckiej, wyspę zajęły wojska habsburskie,

            które nadały jej nazwę Neu-Orschowa i zbudowały na niej pierwszą twierdzę

                                                typu Vauban (w kształcie gwiazdy).

                               

               W 1691 Turcy przy pomocy Węgrów z Siedmiogrodu zajęli wyspę

                                                       i zburzyli twierdzę.

                                                                                                

                W 1692 Austriacy odzyskali wyspę i ponownie wznieśli na niej twierdzę.

                          Po pokoju karłowickim w 1699 Ada-Kaleh wróciła do Turcji.

                         Podczas VI wojny austriacko-tureckiej latach 1716–1718 

                                                 wyspę zdobyli Austriacy

            Podczas kolejnej wojny w 1738 twierdzę po czteromiesięcznym oblężeniu

               zdobyli Turcy. Władzę turecką potwierdził pokój w Belgradzie w 1739 r.

                   Turcy osiedlili się na wyspie po 1739 istniała turecka osada.

 

              Podczas ostatniej wojny austriacko-tureckiej w 1789 wyspę zdobyli Austriacy,

                  jednak kończący tę wojnę pokój w Swisztowie w 1791 pozostawił wyspę 

                                 w granicach imperium osmańskiego

          Podczas VII wojny turecko-rosyjskiej (1806–1812) wyspę ograbiły wojska rosyjskie.

                  

                  W 1849 Ada-Kaleh stała się schronieniem dla niektórych przywódców 

                                       węgierskiej Wiosny Ludów.

              16 .VIII.1849 .Lajos Kossuth uciekł na wyspę, aby uciec przed Austriakami,

                                   – zanim znalazł bezpieczną przystań w Stambule.

                                      

                           Przynależność wyspy do Turcji została pośrednio potwierdzona

                            przez traktat berliński w 1878, który pominął wyspę przy podziale

                                                   europejskich  ziem Turcji. 

                    Zgodnie z traktatem berlińskim z 1878 r.  granica , biegła Dunajem,

                                      wzdłuż jego biegu,  który służył żegludze.

                               Statki pływały jednak po obu stronach Ada-Kaleh,

                     zgodnie z traktatem wyspa pozostała poza granicami sąsiednich 

                                                  państw  Węgier, Serbii i Rumunii. 

                            

      

                W efekcie Ada-Kaleh pozostała turecką enklawą między Rumunią a Serbią,

                                  pod wojskową okupacją Austro-Węgier  do 1885 r

                                       Po wycofaniu się wojsk austro-węgierskich

                                   była  prywatną własnością sułtana osmańskiego.

                                     Na wyspie  -urzędował  burmistrz (nahiye medi)  

                                                    i sędzia muzułmański (kadi)       

                                 Mieszkańcy wyspy, byli zwolnieni z podatków ,

                                          ceł  i nie podlegali  służbie wojskowej.

                      Wyspa stała się popularnym celem podróży europejskich turystów 

                      pływających po Dunaju , dzięki  niskim cenom tureckich przysmaków, 

                                                 biżuterii i tytoniu.

                   Ada Kaleh słynęła również z hodowli róż   i produktów uzyskanych z nich 

                                        (olejk różany, perfumy)                                   

                                                                             ****

                                    W 1903 r  został zbudowany meczet,któremu

                                 na początku 1909 sułtan Abdulhamid II podarował dywan

                       jako symbol jej przynależności do Imperium Osmańskiego i wiary islamskiej

                                     ( W 1965 r dywan został przeniesiony do meczetu w Konstancy.

.                                                      uznawany jest za największy orientalny dywan w Europie)

                                                                                 *****

                               Podczas II wojny bałkańskiej w 1913 r wyspa była okupowana

                                                         przez armię austro-węgierską

                                            12.V. 1913 r znalazla się pod węgierską administracją

                                                    jako   Újorsova  w powiecie  Orsovai 

                                                        w komitacie  Krassó-Szörény 

                                          

                                    Zajęcie wyspy nie zostało  uznane przez rząd osmański.

                                   

                            3.IX.1916 r. armia rumuńska zajęła  na krótko wyspę                                         

                                W maju  1919 r została  ponownie zajęta przez Rumunię

                                   

                                    24 .VII. 1923 r. podpisano traktat pokojowy z Turcją,

                              na mocy którego Ankara  uznała prawa Rumunii do wyspy Ada Kaleh

                      Wyspa  utraciła swój wyjątkowy status , a jej mieszkańcy popadli w ubóstwo.

                                                            

                                   Po wizycie  na wyspie króla Karola II ( 4.V. 1931 r)   Ali Kadri 

                      założył  spółkę Towarzystwo Muzułmańskie  ( Musulmana.S.A. Ada-Kaleh)

                        z licencją na import  towarów luksusowych, w tym tytoniu, kawy, cukru,

                                                  alkoholu i papierosów  wolnych od podatku.

            Połowa zysków spółki była przeznaczana na utrzymanie i modernizację wyspy, 

                        a druga połowa była dzielona równo jako niewielka dotacja dla każdego

                                                              z jej mieszkańców                         

                                          Willa Ali Kadriego najbogatszego mieszkańca na wyspie

                        W 1934  wyspa została ogloszona kurortem klimatycznym  

                             który odwiedzało co roku  kilka tysięcy osób  

           Po II wojnie światowej znalazła się na granicy dwóch państw

                        komunistycznych Rumunii i Jugosławii .

                       Rumunia ograniczyła dostęp do wyspy, mieszkańcy

                                      doświadczali represji .

                        W 1964  rozpoczęła się budowa rumuńsko-jugosławiańskiej                        

                         zapory wodnej na Dunaju - Żelazne Wrota która zatopiła

                                               wyspę  Ada Kaleh     

                                                         *******                                                                   

                                                                                                  

                                     Wyspa została opuszczona w 1968  i zalana w 1971 r

                          po całkowitym napełnieniu sztucznego jeziora w Żelaznej Bramie  

                       Mieszkańcom zaproponowano możliwość przeniesienia się na pobliską

                   wyspę Simian  (Insula Șimian) ,gdzie przeniesiono główne zabytki historyczne

                Ostatecznie   mieszkańców ( 750  osób) osiedlono w muzułmańskich miejscowościach

                                   w rumuńskiej Dobrudży,  a część z nich wyjechała do Turcji

 

                                                                                    ******

                                                                  Znaczki pocztowe

                                             Rumuńska agencja pocztowa

                                                                      od. 19.. ?         do 1968 r

   

                                                                  

                                                                                                   

                                                                  

      

                                           

                                                                              ****

                                                                              ****

                              

                                                                             ****

                                                      Gheorghe Gheorghiu Dej (1901-1965)

                                              Jako wicepremier  przebywał na wyspie w 1949 r                                       

                           Wynegocjował umowę z Jugosławią na budowę zapory Żelaznej Bramy

                                                                                      ***