Nieistniejąca dziś mała wyspa rzeczna na Dunaju, w Żelaznej Bramie,
3 km na wschód od rumuńskiego miasta Orszowa.
(300 m od brzegu rumuńskiego i 400 m od serbskiego)
Długość wyspy wynosiła 1,75 km, szerokość – 0,4–0,5 km,
wysokość – 48 m n.p.m.
Powierzchnia - 0,8 km²
W historii wyspa nosiła wiele nazw.
Nazwę Ada kale - Wyspa-Twierdza - zawdzięcza
austriackiej twierdzy zbudowanej na wyspie w XVIII w
*****
Wraz z sąsiadującymi terenami Bałkanów wyspa znalazła się w XV w. (1430 r)
w granicach imperium osmańskiego. (Vidin Sancağı)
Podczas wojen austriacko-tureckich wyspa
wielokrotnie zmieniała właścicieli
W 1689, podczas V wojny austriacko-tureckiej, wyspę zajęły wojska habsburskie,
które nadały jej nazwę Neu-Orschowa i zbudowały na niej pierwszą twierdzę
typu Vauban (w kształcie gwiazdy).
W 1691 Turcy przy pomocy Węgrów z Siedmiogrodu zajęli wyspę
i zburzyli twierdzę.
W 1692 Austriacy odzyskali wyspę i ponownie wznieśli na niej twierdzę.
Po pokoju karłowickim w 1699 Ada-Kaleh wróciła do Turcji.
Podczas VI wojny austriacko-tureckiej latach 1716–1718
wyspę zdobyli Austriacy
Podczas kolejnej wojny w 1738 twierdzę po czteromiesięcznym oblężeniu
zdobyli Turcy. Władzę turecką potwierdził pokój w Belgradzie w 1739 r.
Turcy osiedlili się na wyspie po 1739 istniała turecka osada.
Podczas ostatniej wojny austriacko-tureckiej w 1789 wyspę zdobyli Austriacy,
jednak kończący tę wojnę pokój w Swisztowie w 1791 pozostawił wyspę
w granicach imperium osmańskiego
Podczas VII wojny turecko-rosyjskiej (1806–1812) wyspę ograbiły wojska rosyjskie.
W 1849 Ada-Kaleh stała się schronieniem dla niektórych przywódców
węgierskiej Wiosny Ludów.
16 .VIII.1849 .Lajos Kossuth uciekł na wyspę, aby uciec przed Austriakami,
– zanim znalazł bezpieczną przystań w Stambule.
Przynależność wyspy do Turcji została pośrednio potwierdzona
przez traktat berliński w 1878, który pominął wyspę przy podziale
europejskich ziem Turcji.
Zgodnie z traktatem berlińskim z 1878 r. granica , biegła Dunajem,
wzdłuż jego biegu, który służył żegludze.
Statki pływały jednak po obu stronach Ada-Kaleh,
zgodnie z
traktatem wyspa pozostała poza granicami sąsiednich
państw Węgier, Serbii i Rumunii.
W efekcie Ada-Kaleh pozostała turecką enklawą między Rumunią a Serbią,
pod wojskową okupacją Austro-Węgier do 1885 r
Po wycofaniu się wojsk austro-węgierskich
była prywatną własnością sułtana osmańskiego.
Na wyspie -urzędował burmistrz (nahiye medi)
i sędzia muzułmański (kadi)
Mieszkańcy wyspy, byli zwolnieni z podatków ,
ceł i nie podlegali służbie wojskowej.
Wyspa stała się popularnym celem podróży europejskich turystów
pływających po Dunaju , dzięki niskim cenom tureckich przysmaków,
biżuterii i tytoniu.
Ada Kaleh słynęła również z hodowli róż i produktów uzyskanych z nich
(olejk różany, perfumy)
****
W 1903 r został zbudowany meczet,któremu
na początku 1909 sułtan Abdulhamid II podarował dywan
jako symbol jej przynależności do Imperium Osmańskiego i wiary islamskiej
( W 1965 r dywan został przeniesiony do meczetu w Konstancy.
. uznawany jest za największy orientalny dywan w Europie)
Podczas II wojny bałkańskiej w 1913 r wyspa była okupowana
przez armię austro-węgierską
12.V. 1913 r znalazla się pod węgierską administracją
jako Újorsova w powiecie Orsovai
w komitacie Krassó-Szörény
Zajęcie wyspy nie zostało uznane przez rząd osmański.
3.IX.1916 r. armia rumuńska zajęła na krótko wyspę
W maju 1919 r została ponownie zajęta przez Rumunię
24 .VII. 1923 r. podpisano traktat pokojowy z Turcją,
na mocy którego Ankara uznała prawa Rumunii do wyspy Ada Kaleh
Wyspa utraciła swój wyjątkowy status , a jej mieszkańcy popadli w ubóstwo.
Po wizycie na wyspie króla Karola II ( 4.V. 1931 r) Ali Kadri
założył spółkę Towarzystwo Muzułmańskie ( Musulmana.S.A. Ada-Kaleh)
z licencją na import towarów luksusowych, w tym tytoniu, kawy, cukru,
alkoholu i papierosów wolnych od podatku.
Połowa zysków spółki była przeznaczana na utrzymanie i modernizację wyspy,
a druga połowa była dzielona równo jako niewielka dotacja dla każdego
z jej mieszkańców
Willa Ali Kadriego najbogatszego mieszkańca na wyspie
W 1934 wyspa została ogloszona kurortem klimatycznym
który odwiedzało co roku kilka tysięcy osób
Po II wojnie światowej znalazła się na granicy dwóch państw
komunistycznych Rumunii i Jugosławii .
Rumunia ograniczyła dostęp do
wyspy, mieszkańcy
doświadczali represji .
W 1964 rozpoczęła się budowa rumuńsko-jugosławiańskiej
zapory wodnej na Dunaju - Żelazne Wrota która zatopiła
wyspę Ada Kaleh
*******
Wyspa została opuszczona w 1968 i zalana w 1971 r
po całkowitym napełnieniu sztucznego jeziora w Żelaznej Bramie
Mieszkańcom zaproponowano możliwość przeniesienia się na pobliską
wyspę Simian (Insula Șimian) ,gdzie przeniesiono główne zabytki historyczne
Ostatecznie mieszkańców ( 750 osób) osiedlono w muzułmańskich miejscowościach
w rumuńskiej Dobrudży, a część z nich wyjechała do Turcji
******
Znaczki pocztowe
Rumuńska agencja pocztowa
od. 19.. ? do 1968 r
****
****
****
Gheorghe Gheorghiu Dej (1901-1965)
Jako wicepremier przebywał na wyspie w 1949 r
Wynegocjował umowę z Jugosławią na budowę zapory Żelaznej Bramy
***
